Instytut Techniki Uzbrojenia

OD INSTYTUTU TECHNIKI UZBROJENIA…

Historia Instytutu Techniki Uzbrojenia sięga roku powstania Wojskowej Akademii Technicznej (1951), kiedy to utworzono Fakultet Uzbrojenia. Jednak nazwa – Instytut Techniki Uzbrojenia (ITU) – po raz pierwszy w Wojskowej Akademii Technicznej pojawiła się w marcu 1976 r., a nadano ją nieetatowemu Instytutowi Technologii Uzbrojenia ówczesnego Wydziału Elektromechanicznego Uzbrojenia Rakietowego (WEMUR), a obecnego Wydziału Mechatroniki i Lotnictwa. Kierownikiem nieetatowego Instytutu Techniki Uzbrojenia został prof. dr inż. Stanisław Gębalski, zastępcą ds. naukowych płk doc. dr hab. inż. Stanisław Torecki, zastępcą ds. szkolenia płk doc. dr inż. Henryk Głowicki, a zastępcą ds. technicznych ppłk mgr inż. Stanisław Sieńko. Po śmierci prof. dr inż. Stanisława Gębalskiego (1976 r.) kierowanie Instytutu powierzono płk. doc. dr inż. Henrykowi Głowickiemu, którego zastępcą ds. szkolenia został płk dr inż. Tadeusz Zawadzki.
Nieetatowy Instytut Techniki Uzbrojenia przestał funkcjonować od 01.07.1984 r., kiedy wprowadzono nowy etat WAT. Zmieniono wówczas nazwę Wydziału z WEMUR na Elektromechaniczny (WEM), w którego strukturze funkcjonowało 7 etatowych katedr. Wraz z nowym etatem z Akademii zniknęła również nazwa „Instytut Techniki Uzbrojenia”, aby ponownie pojawić się za… 10 lat. Nastąpiło to 15.11.1994 r. w ramach restrukturyzacji Uczelni, której celem było dostosowanie jej do nowych zadań dydaktycznych i prowadzenia prac naukowo-badawczych, związanych z techniczną modernizacją Wojska Polskiego. W nowej strukturze Akademii wprowadzono wiele zmian, w tym m.in. zmieniono nazwę ówczesnego Wydziału Elektromechanicznego (WEM) na Wydział Uzbrojenia i Lotnictwa (WUL) oraz powołano w nim trzy etatowe Instytuty, w tym Instytut Techniki Uzbrojenia. Utworzono go z połączenia następujących jednostek WEM i jednostek pozawydziałowych: Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Uzbrojenia Klasycznego (szef – płk prof. dr hab. inż. Stanisław Torecki), Katedry Teorii Strzelania i Balistyki (szef – płk dr hab. inż. Józef Gacek), Katedry Technologii i Naprawy Uzbrojenia (szef – cz.p.o. płk dr inż. Adam Jackowski), Zakładu Materiałów Wybuchowych i Fizyki Wybuchu Wydziału Chemii i Fizyki Technicznej (kierownik – płk dr hab. inż. Radosław Trębiński) oraz części Parku Sprzętu Wydziału Elektromechanicznego (kierownik – ppłk mgr inż. Witold Koperski).
Działalność naukowo-dydaktyczną Instytut Techniki Uzbrojenia rozpoczął w strukturze, zawierającej: komendę, cztery zakłady i Park Sprzętu Uzbrojenia Klasycznego. Szefem Instytutu Techniki Uzbrojenia został płk dr hab. inż. Józef Gacek, zastępcą ds. dydaktyczno-naukowych – ppłk dr inż. Ryszard Wójcik, a zastępcą-dowódcą Parku Sprzętu Uzbrojenia Klasycznego – ppłk mgr inż. Witold Koperski. W 1998 r. funkcję zastępcy szefa Instytutu ds. dydaktyczno-naukowych powierzono ppłk. dr. inż. Zbigniewowi Leciejewskiemu.

…poprzez INSTYTUT ELEKTROMECHANIKI…

Na fali przemian organizacyjnych w WAT, związanych głównie z otwarciem Uczelni na cywilny rynek edukacyjny, z dniem 01.01.2003 r. zmieniono nazwy kilku komórkom organizacyjnym Akademii, w tym m.in. Wydziałowi Uzbrojenia i Lotnictwa na Wydział Mechatroniki (WMT), a Instytutowi Techniki Uzbrojenia na Instytut Elektromechaniki (IEM). Dyrektorem Instytutu został prof. dr hab. inż. Józef Gacek, zastępcą – dr inż. Zbigniew Leciejewski, a starszym specjalistą technicznym – kpt. mgr inż. Jacek Kijewski (funkcję tę piastował do 01.03.2007 r., kiedy zlikwidowano to stanowisko).
Zmiana nazwy Instytutu z Techniki Uzbrojenia (nazwy, która zakorzeniła się zarówno w wojskowym, jak i cywilnym środowisku uzbrojeniowym, jednoznacznie definiując dziedzinę zainteresowania Instytutu) na niewiele mówiącą – Instytut Elektromechaniki, spowodowała tak dużą dezorientację w „branży uzbrojeniowej”, że w nieoficjalnych kontaktach pracownicy często używali „starej” nazwy, a w korespondencji dopisywali „Instytut Elektromechaniki – dawny Instytut Techniki Uzbrojenia”. Było to bardzo przydatne zwłaszcza w kontaktach z wojskiem; wówczas nie trzeba było wyjaśniać, np. co Instytut Elektromechaniki ma wspólnego z uzbrojeniem? – a takie pytania pojawiały się bardzo często! Mimo zmiany nazwy, domeną Instytutu pozostały dwa główne obszary działalności. Pierwszy dotyczył dydaktyki, a zwłaszcza kształcenia cywilnych i wojskowych kadr uzbrojeniowych dla Sił Zbrojnych RP, ośrodków naukowych, szkół wojskowych oraz ośrodków badawczo-rozwojowych polskiego przemysłu zbrojeniowego, natomiast drugi – prowadzenia prac naukowo-badawczych ukierunkowanych głównie na potrzeby Sił Zbrojnych RP. I tak to pozostało…

…do INSTYTUTU TECHNIKIUZBROJENIA

W dniu 03.12.2007 r. Rektor WAT „Zarządzeniem nr 55 z dnia 03.12.2007 r.” zmienił nazwę Instytutu Elektromechaniki na Instytut Techniki Uzbrojenia, powierzając jego dalsze kierowanie prof. dr. hab. inż. Józefowi Gackowi, którego zastępcą pozostał dr inż. Zbigniew Leciejewski. Zmiana nazwy Instytutu była możliwa m.in. dzięki wieloletnim staraniom jego kadry kierowniczej, przy jednoczesnej akceptacji Rady Wydziału Mechatroniki i kierownictwa Akademii, a także dzięki pozytywnym wynikom prowadzonej przez kadrę Instytutu intensywnej działalności naukowo-dydaktycznej w obszarze techniki uzbrojenia, ukierunkowanej głównie na potrzeby Wojska Polskiego. W dniu 01.02.2009 r. utworzono stanowisko zastępcy dyrektora Instytutu ds. techniczno-ekonomicznych, na które został powołany mgr inż. Jacek Bożejko, a w dniu 01.09.2012 r. funkcję zastępcy dyrektora Instytutu powierzono dr. inż. Ryszardowi Woźniakowi. Mimo zmiany – z dniem 01.01.2012 r. – nazwy Wydziału z Mechatroniki na Wydział Mechatroniki i Lotnictwa (WML), nazwa Instytutu – „Instytut Techniki Uzbrojenia” – pozostała. Z dniem 01.10.2016 r. powołano nowe władze Instytutu Techniki Uzbrojenia na kadencję 2016-2020. Funkcję dyrektora Instytutu objął dr hab. inż. Ryszard Woźniak, zastępcy dyrektora – płk dr hab. inż. Jacek Janiszewski, a zastępcy dyrektora ds. techniczno-ekonomicznych – mgr inż. Jacek Bożejko.

Z dniem 1.10.2018 r. funkcję zastępcy dyrektora Instytutu powierzono mjr. dr. inż. Robertowi Paszkowskiemu.

W dniu 15.02.2016 r. nastąpiła zmiana siedziby dyrekcji Instytutu, która po prawie 22 latach funkcjonowania w budynku 69, przeniosła się – wraz z częścią Zakładu Balistyki (obecnie Zakładu Artylerii i Balistyki) – do budynku 36.

W dniu 15.11.2019 r. Instytut Techniki Uzbrojenia obchodził 25-lecie swojej działalności. Z tej okazji ukazała się książka pt. „Instytut Techniki Uzbrojenia 1994-2019” (Redakcja Wydawnictw WAT, Warszawa 2019), która prezentuje historię Instytutu i zakładów instytutowych oraz ich osiągnięcia, a także charakteryzuje działalność Instytutu w roku jubileuszu 25-lecia, ze szczególnym uwzględnieniem: jego struktury, obszarów działalności dydaktycznej i naukowo-badawczej, międzynarodowych konferencji uzbrojeniowych i krajowych seminariów naukowych organizowanych przy udziale ITU oraz działalności publikacyjnej i współpracy. Z kolei w 12 załącznikach do książki przedstawiono: kadrę kierowniczą Instytutu w latach 1994-2019; pracowników Instytutu, którzy pełnią lub pełnili w ostatnich 25 latach funkcje kierownicze we władzach Wydziału i Akademii; nagrody, wyróżnienia , patenty, wzory przemysłowe, przemysłowe wzory wspólnotowe, książki, skrypty pracowników Instytutu, a także czasopisma (w których publikowali pracownicy Instytutu) oraz konferencje krajowe i międzynarodowe, w których brali udział pracownicy ITU.

Z dniem 1.10.2020 r., Wydział Mechatroniki i Lotnictwa został przekształcony w Wydział Mechatroniki, Uzbrojenia i Lotnictwa (Zarządzenie Rektora WAT nr 53/RKR/2020 z dnia 13.07.2020 r.). Zmiana nazwy Wydziału była wynikiem kilkuletnich starań kierownictwa Instytutu, wspartych przez władze Wydziału i Akademii oraz Senat WAT. W ślad za zamianą nazwy Wydziału, wprowadzono w Instytucie Techniki Uzbrojenia nową strukturę i nowe nazwy zakładów, dostosowujące je do przyszłych zadań badawczo-dydaktycznych. I tak, w miejsce Zakładu Balistyki utworzono Zakład Artylerii i Balistyki, w miejsce Zakładu Konstrukcji Specjalnych powstał Zakład Broni i Amunicji, zaś w miejsce Zakładu Wspomagania Projektowania, Wytwarzania i Eksploatacji utworzono Zakład Technologii i Eksploatacji Uzbrojenia.

Z dniem 01.10.2020 r. powołano władze Instytutu Techniki Uzbrojenia na kadencję 2020-2024. Funkcję dyrektora Instytutu ponownie objął dr hab. inż. Ryszard Woźniak, prof. WAT, zastępcy dyrektora – ppłk dr inż. Robert Paszkowski, a zastępcy dyrektora ds. techniczno-ekonomicznych – mgr inż. Jacek Bożejko.

Instytut Techniki Uzbrojenia w latach 1996-2006 był organizatorem, a od 2008 r. jest współorganizatorem (z Wojskowym Instytutem Technicznym Uzbrojenia) Międzynarodowych Konferencji Uzbrojeniowych nt. „Naukowe Aspekty Techniki Uzbrojenia i Bezpieczeństwa”, a także jest od 2009 r. współorganizatorem (z Wojskowym Instytutem Technicznym Uzbrojenia) Międzynarodowych Konferencji Naukowo-Technicznych nt. „Problemy rozwoju, produkcji i eksploatacji techniki uzbrojenia”. Z inicjatywy Instytutu powstał Kwartalnik Naukowy „Problemy Mechatroniki. Uzbrojenie, lotnictwo, inżynieria bezpieczeństwa”, którego pierwszy numer ukazał się w październiku 2010 r. Kwartalnik znajduje się na liście czasopism „B” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ponadto jest indeksowany w bazie danych o zawartości polskich czasopism technicznych BazTech oraz międzynarodowej bazie indeksacyjnej czasopism naukowych IC Journals Master List. Instytut Techniki Uzbrojenia na mocy upoważnienia Ministra Obrony Narodowej wykonuje ekspertyzy stanu technicznego strzelnic garnizonowych, a także ekspertyzy i opinie z obszaru techniki uzbrojenia.

NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA NAUKOWO-BADAWCZE

W ponad 25-letnim okresie swojej działalności domeną Instytutu Techniki Uzbrojenia było kształcenie kadr uzbrojeniowych dla Sił Zbrojnych RP, ośrodków naukowych, szkół wojskowych, ośrodków badawczo-rozwojowych polskiego przemysłu zbrojeniowego oraz prowadzenie prac naukowo-badawczych ukierunkowanych głównie na potrzeby Sił Zbrojnych RP i gospodarki narodowej. Do najbardziej znanych osiągnięć Instytutu w obszarze naukowo-badawczym należą:

  • System broni strzeleckiej UKM-2000 wraz z taśmą nabojową i kompletem amunicji 7,62×51 mm (opracowany z H. Cegielski-Poznań S.A. i MESKO S.A.), uhonorowany na X Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego (MSPO) w Kielcach w 2002 r. nagrodą DEFENDER;

itu3a

System broni UKM-2000 (od góry): UKM-2000P, UKM-2000D (z kolbą rozłożoną) i UKM-2000C (fot. Jacek Kijewski)

  • System karabinków maszynowych wz.2003 kalibru 5,56 mm, opracowany w 2004 r. z Fabryką Broni „Łucznik”-Radom sp. z o.o.;
  • Zautomatyzowany System Dowodzenia i Kierowania Ogniem 152 mm armatohaubicy samobieżnej wz.1977 DANA, opracowany w 2007 r. z WB Electronics S.A.;
  • 23 mm armata wkładkowa 23AW-120 do czołgu Leopard 2A4, opracowana w 2008 r. z Zakładami Mechanicznymi TARNÓW S.A.;
  • Amunicja o ograniczonym rykoszetowaniu kalibru: 9×18, 9×19, 7,62×39, 7,62×51, 7,62x54R mm (opracowana z MESKO S.A.), uhonorowana na XVIII MSPO w 2010 r. nagrodą DEFENDER;

itu4a

Naboje o ograniczonym rykoszetowaniu (od lewej): 7,62x54R mm OR Mosin, 7,62×51 mm OR NATO, 7,62×39 mm OR wz.1943, 9×19 mm OR Parabellum, 9×18 mm OR Makarow (fot. Wojciech Furmanek)

  • Demonstrator technologii zdalnie sterowanego systemu przeciwlotniczego kalibru 35 mm (DT ZSSP-35), opracowany w 2011 r. z PIT-RADWAR S.A. i Zakładami Mechanicznymi TARNÓW S.A.;
  • Demonstratory technologii karabinków standardowych (podstawowych) w układzie kolbowym i bezkolbowym Modułowego Systemu Broni Strzeleckiej kalibru 5,56 mm (MSBS-5,56), opracowane w 2011 r. z FB Radom;
  • System broni i amunicji obezwładniającej kalibru 40 mm (SBAO-40) (opracowany z Zakładami Metalowymi DEZAMET S.A.), uhonorowany na XX MSPO w 2012 r. nagrodą DEFENDER;

itu5a

System SBAO-40 (fot. Jacek Kijewski)

  • 40 mm ręczny granatnik powtarzalny RGP-40 (opracowany z Zakładami Mechanicznymi TARNÓW S.A.), uhonorowany na XXI MSPO w 2013 r. nagrodą DEFENDER;

itu6a

RGP-40 na MSPO 2013 (fot. Jacek Kijewski)

  • Programowane elektronicznie urządzenie do zdalnego prowadzenia ognia z polowych wyrzutni rakietowych (opracowane z WB Electronics S.A.), uhonorowane na XXI MSPO w 2013 r. nagrodą DEFENDER;
  • 5,56 mm karabinek standardowy (podstawowy) i 5,56 mm karabinek reprezentacyjny Modułowego Systemu Broni Strzeleckiej kalibru 5,56 mm (MSBS-5,56) (opracowane z FB Radom), uhonorowane na XXII MSPO w 2014 r. WYRÓŻNIENIEM SPECJALNYM MINISTRA OBRONY NARODOWEJ.

itu7a

Karabinek MSBS-5,56K (fot. Jacek Bożejko)

itu8a

Karabinek reprezentacyjny MSBS-5,56R w rękach żołnierza Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego (fot. FB Radom)

  • karabinek podstawowy w układzie klasycznym systemu MSBS-5,56 wraz z granatnikiem podwieszanym i nożem-bagnetem (opracowany z FB Radom), uhonorowany na XXIII MSPO w 2015 r. nagrodą DEFENDER.

itu9a

Karabinek standardowy w układzie klasycznym systemu MSBS-5,56 wraz z granatnikiem podwieszanym (góra) oraz nożem-bagnetem (dół) (fot. IKEM z FRAG OUT).

Ryszard Woźniak

Wyniki niektórych prac naukowo-badawczych Instytutu Techniki Uzbrojenia przedstawiono m.in. w następujących publikacjach:

  • Praca zbiorowa pod red. R. Woźniaka, Wydział Mechatroniki 1961-2011, WAT, Warszawa, 2011;
  • R. Woźniak, Karabinek standardowy MSBS-5,56K i… karabinek reprezentacyjny MSBS-5,56R, „Głos Akademicki WAT”, nr 7-8-9/2014 r. (str. 24-26).
  • R. Woźniak, Naukowe Konferencje Uzbrojeniowe, WAT, Warszawa, 2014.
  • R. Woźniak, Broń dla Tytana z Defenderem ‘2015, „Głos Akademicki WAT”, nr 7-8-9/2014 r.
    (str. 20-21).
  • Praca zbiorowa pod red. R. Woźniaka, Instytut Techniki Uzbrojenia 1994-2019, WAT,
    Warszawa, 2019: